Tạ ơn Mẹ & Tổ quốc

Đã nhiều năm qua, sắp tới dịp 27/7, tại khu nhà xưa của mẹ Việt Nam Anh hùng Nguyễn Thị Thứ lại có nhiều đoàn khách Trung ương và địa phương đến viếng hương.

Mẹ Thứ là nguyên mẫu để dựng nên quần thể Tượng đài Mẹ Việt Nam anh hùng tại Tam Kỳ (nay thuộc phường Quảng Phú, Đà Nẵng), nơi đó cũng đón bao người đến viếng hương tri ân.

Nhưng hình ảnh mẹ Thứ, không chỉ là khu nhà lưu niệm, hay tượng đài là đủ để diễn tả hết biểu tượng của người mẹ Việt Nam, mà còn lưu dấu dài lâu hơn nữa trong nhiều tác phẩm nghệ thuật, văn chương, trang sách, bộ phim…

Như mỗi khi đọc dòng tin các bạn đồng nghiệp miêu tả quang cảnh viếng hương tượng đài hay khu lưu niệm mẹ Thứ gửi về tòa soạn, lòng tôi lại khôn nguôi nhớ bức hình của nhà báo Vũ Công Điền (từng công tác ở Thông tấn xã Việt Nam) về hình ảnh mẹ ngồi trước chín ngọn nến lung linh, chờ các con về.

Và câu thơ trong “Mẹ đợi con về” của Vũ Thị Thúy Hồng cũng rưng rưng tạc hình ảnh mẹ Thứ bằng ngôn ngữ thi ca đầy cảm xúc: “Cơm mẹ nấu xong rồi, ánh hoàng hôn sắp tắt. Mẹ đợi các con về ngồi bên mẹ cùng ăn…”.

Trước đó, nhà nhiếp ảnh Trần Hồng cũng đã kịp ghi bức hình mẹ Thứ bên mâm cúng 9 người con liệt sĩ vào năm 2001, làm cho người xem thổn thức, tựa như bản nhạc “Người mẹ Quảng Nam” của Doãn Nho miết vào lòng người thanh âm và lời ca bi tráng: “Chín bát hương, chín khúc ruột tái tê/ Chín con ra đi không một đứa trở về/ Giọt lệ chảy dài như dòng sông quê mẹ/ Nỗi đau chất chồng cao tựa Trường Sơn…”.

Đặc biệt, kể về mẹ Thứ, không thể không nhắc đến bộ phim tài liệu “Trang đời huyền thoại” của NSND Huỳnh Hùng, làm lay động tâm can người xem đã nhiều năm tháng qua. Bộ phim này hoàn thành từ năm 1997, từng đoạt giải B giải báo chí quốc gia và Huy chương vàng Liên hoan truyền hình toàn quốc, được chiếu lại trong nhiều dịp lễ kỷ niệm 27/7.

Cũng như mẹ Thứ, một “huyền thoại” khác là mẹ Nhu, mẹ Dũng sĩ Thanh Khê, thường được kể trong những đêm chong đèn tưởng nhớ các liệt sĩ.

Tôi cũng không quên nhắc cho bạn hữu quê nhà nhớ một ngọn đèn nữa là mẹ Cộng, một ngọn “đăng huy bất tức” ở gần chân núi Bồ Bồ. Chính ngọn đèn của mẹ thao thức đêm đêm để canh cánh làm tín hiệu cho những lãnh đạo cách mạng kiên trung của xứ Quảng bám đất, giữ làng, và tôi đã tái hiện trong Văn bia ở nghĩa trang liệt sĩ Điện Bàn, rằng: “Đèn mẹ Cộng lấp lánh giữa phên che, giữ ngọn lửa không bao giờ tắt”.

Ôi đất Việt, cùng xứ Quảng anh hùng và đau thương trải qua bao cuộc chiến chinh, hình ảnh người mẹ và những người con đã anh dũng hy sinh sẽ luôn gợi cho những trang sách, bài thơ, bản nhạc, tác phẩm điêu khắc,… những réo rắt thiết tha về niềm tạ ơn.

Tạ ơn mẹ và những người con hy sinh cho Tổ quốc có lẽ không bao giờ vơi cạn trong tâm thức. Nghệ thuật chỉ góp cho tiếng lòng cất lên, còn sự tri ân là mãi mãi, không phải là một “tháng tạ ơn” hoặc nhân dịp kỷ niệm.

Bởi hình ảnh mẹ trong lòng những người con đất Việt nói chung, Đà Nẵng nói riêng, đã thành niềm thiêng liêng, thành kính.

Khi Quảng Nam - Đà Nẵng hợp nhất, ngành chức năng đã thống kê sơ bộ tới tháng 5/2025, cả thành phố mới có tới 83.832 liệt sĩ được Tổ quốc ghi công; 18.830 Mẹ Việt Nam anh hùng được truy tặng, phong tặng qua các thời kỳ.

Không gì diễn tả hết nỗi lòng hàng chục ngàn bà mẹ xứ Quảng, nơi mà số liệt sĩ, mẹ Việt Nam anh hùng nhiều nhất nước.

Trước những ngọn đèn, luôn thao thức hình bóng mẹ và Tổ quốc. Là điều ở lại cùng những anh linh của xứ sở này…