Sức sống mới cho nghề dệt thổ cẩm Cơ Tu

Hồi sinh màu áo truyền thống

Đến thôn Tà Lang và Giàn Bí hôm nay, du khách dễ dàng bắt gặp hình ảnh của chị em phụ nữ người Cơ Tu vừa miệt mài dệt thổ cẩm, vừa chuyện trò rôm rả tại nhà Gươl của làng. Thế nhưng, ít người biết rằng, gần chục năm trước đây, nghề dệt thổ cẩm ở đây gần như đã thất truyền, bởi chẳng còn ai biết bện chỉ xe sợi.

Nghệ nhân Nguyễn Thị Mai, phường Hải Vân cho biết, năm 2018 huyện Hòa Vang (cũ) mời các nghệ nhân dệt thổ cẩm từ các huyện miền núi của tỉnh Quảng Nam và Thừa Thiên Huế về dạy dệt vải cho phụ nữ ở Hòa Bắc. Lớp học nghề thu hút hơn 40 chị em ở hai thôn Tà Lang và Giàn Bí. Càng học, mọi người càng hiểu và yêu thích nghề dệt truyền thống của dân tộc mình.

“Lúc ấy, tâm niệm của mọi người là đến học để biết cách dệt nên trang phục truyền thống của dân tộc mình, trước hết là dệt cho người thân, gia đình mặc, bởi chúng tôi hiểu rằng, thổ cẩm chính là bản sắc văn hóa, niềm tự hào của người Cơ Tu” - bà Mai nói.

Nghề dệt thổ cẩm Cơ Tu đòi hỏi sự kiên trì, cần đôi tay khéo léo và sự sáng tạo của người phụ nữ từ việc nhuộm sợi, chiết suất màu, cách dàn cườm đến tạo ra sản phẩm thổ cẩm từ đơn giản đến phức tạp.

Nghệ nhân Nguyễn Thị Mai cho hay, để dệt được một tấm váy dài, tấm khố đẹp, tùy hoa văn đơn giản hay phức tạp mà phụ nữ Cơ Tu phải làm việc vất vả trong nhiều ngày liền, thậm chí phải mất vài tháng mới xong.

Với những tấm vải kết hoa văn cườm, nghệ nhân phải vận dụng trí tưởng tượng của mình để tạo ra các họa tiết, thêm hay bớt hạt. Số hạt càng nhiều, hoa văn dệt càng khó và ngược lại.

Cườm được dệt thẳng vào trong sản phẩm chứ không phải dán hoặc đính. Việc sử dụng hạt cườm, chèn cườm, kết cườm hay tạo hoa văn bằng cườm là một thao tác đặc biệt, rất tỉ mỉ, làm nên giá trị đặc biệt của thổ cẩm, trang phục Cơ Tu.

“Mỗi sản phẩm dệt được tạo ra đều là một tác phẩm nghệ thuật gắn vào đó là tâm hồn, tài năng, khiếu thẩm mỹ, sự thông minh sáng tạo, tinh thần lao động của chị em, làm nên giá trị đặc biệt của thổ cẩm. Ngoài sản phẩm váy áo thổ cẩm, chị em còn dệt vải thổ cẩm để tạo ra nhiều mẫu mã, sản phẩm đa dạng khác như khăn quàng, túi xách, ví, đồ lưu niệm” - bà Mai cho biết thêm.

Đánh thức tiềm năng du lịch từ nghề truyền thống

[VIDEO] - Người Cơ Tu tại phường Hải Vân, thành phố Đà Nẵng bảo tồn và phát huy nghề dệt thổ cẩm hiện nay:

Thời gian gần đây, phát triển các mô hình du lịch sinh thái cộng đồng, gắn với đồng bào Cơ Tu là một hướng đi được phường Hải Vân khai thác mạnh mẽ. Đây là cơ hội để đồng bào Cơ Tu giới thiệu, trình diễn, quảng bá nghề dệt thổ cẩm phục vụ du lịch. Qua đó, bà con vừa có thêm thu nhập, cải thiện cuộc sống, vừa gìn giữ, bảo tồn được nghề truyền thống.

Khi du lịch sinh thái cộng đồng phát triển, du khách trong và ngoài nước tìm đến Tà Lang - Giàn Bí đông hơn. Qua ghi nhận, du khách rất thích thú khi được tận mắt trải nghiệm các công đoạn dệt thổ cẩm như chuốt chỉ, vào khuôn, kéo sợi, dệt… Đôi tay thoăn thoắt cùng những lời thuyết minh về các loại họa tiết trên sản phẩm mang đến cho du khách những trải nghiệm thú vị, hấp dẫn.

Lần đầu tận mắt chứng kiến người Cơ Tu dệt thổ cẩm, du khách Lê Viết Huyến chia sẻ: “Đây là một nghề rất quý của người Cơ Tu, cần đặc biệt giữ gìn và duy trì. Những tấm vải được dệt nên thể hiện nét đẹp rất riêng của trang phục Cơ Tu và còn chứng tỏ kỹ thuật điêu luyện và công sức của người dệt”.

Là người con dân tộc Cơ Tu, chị Đinh Thị Thu Thanh luôn ấp ủ làm cách nào để gắn nghề dệt thổ cẩm với hoạt động du lịch sinh thái cộng đồng, tạo thêm nguồn sinh kế cho người dân. Đó là lý do mô hình “Thổ cẩm Hòa Bắc” ra đời, hiện đang được đông đảo người dân đồng hành.

Chị Thanh cho hay, mô hình hoạt động từ tháng 3/2025 đến nay và bước đầu mang lại hiệu quả rất khả quan. Hiện có hơn 10 phụ nữ Cơ Tu tham gia mô hình, trực tiếp trình diễn dệt thổ cẩm và thuyết minh cho du khách về nghề truyền thống này.

Không những thế, mô hình còn tạo đầu ra cho sản phẩm thổ cẩm của đồng bào Cơ Tu qua việc đẩy mạnh tuyên truyền, quảng bá trên mạng xã hội; kết nối các đoàn khách đến tham quan, trải nghiệm dệt và bán sản phẩm thổ cẩm.

“Tương lai, tôi sẽ cố gắng phát triển mô hình rộng và chuyên nghiệp hơn, vừa là nơi sản xuất, vừa là nơi cung cấp chất liệu vải cho du khách. Từ đó, góp phần bảo tồn nghề truyền thống, thu hút du khách; đồng thời tạo thêm thu nhập, kế sinh nhai cho người dân nơi đây” - chị Thanh nói.