Quảng Nam - Đà Nẵng, chung một dòng chảy nghĩa tình

Từ một mái nhà chung

Có những ký ức, dẫu thời gian phủ bụi, vẫn không thể phai mờ, như hình ảnh Quảng Nam - Đà Nẵng thuở còn chung một mái nhà, nơi mỗi buổi sớm thức dậy, từ đồng bằng ven biển đến miền núi Tây Giang, từ Hội An cổ kính đến phố thị Đà Nẵng đang vươn mình, tất cả cùng sống dưới một tấm bản đồ hành chính, một dòng chảy văn hóa và một tình quê máu thịt.

Người Quảng Nam nhớ Đà Nẵng như nhớ đứa con cả đã trưởng thành, năng động và hào hoa. Người Đà Nẵng thương Quảng Nam như nhớ về quê nội, nơi có những cánh đồng lúa thơm, những bến sông đầy ắp kỷ niệm. Quảng Nam mộc mạc, sâu lắng; Đà Nẵng tươi mới, bứt phá, nhưng lại ôm ấp lấy nhau trong một bản sắc văn hóa thống nhất. Đó là tiếng nói Quảng - Đà trầm vang, đặc sệt, không lẫn vào đâu được. Là cái cách mà người dân nơi đây vẫn thường nói, “Quảng Nam hay cãi”, một câu nói dân gian đậm chất hài hước, nhưng ẩn sâu trong đó là niềm tự hào bản sắc.

Thuở ấy, từ Hội An ra Đà Nẵng không phải đi “xa” mà là “ra phố”, là nối dài đời sống nông thôn bằng nhịp thở đô thị. Những chuyến xe lam chở đầy rau trái, cá khô, mắm nêm từ Điện Bàn, Duy Xuyên, Đại Lộc… ra các chợ Hàn, chợ Cồn là hình ảnh quá đỗi thân quen. Trên con đường quốc lộ 1A, mỗi chuyến xe đò Bắc - Nam đi qua đất Quảng - Đà như đi xuyên qua một miền văn hóa liền mạch, nơi mỗi hàng cau, khóm tre, mái đình đều có thể kể chuyện.

Mái nhà ấy còn là nơi gắn kết của bao thế hệ cán bộ, chiến sĩ, văn nghệ sĩ, nhà giáo, trí thức và nông dân, công nhân. Có những tên tuổi mà người ta không thể chỉ gán cho “người Quảng” hay “người Đà”, vì họ là của cả vùng đất: nhà văn Thu Bồn, nhạc sĩ Phan Huỳnh Điểu, những người lính anh hùng từng chiến đấu tại Điện Bàn, Hội An, Nông Sơn, Trung Phước hay Núi Thành, Hòa Vang... Họ đã viết nên lịch sử cho cả vùng đất, không tách rời.

Hơn hết, mái nhà ấy là nơi chứng kiến một vùng đất khắc khổ nhưng kiên cường vươn lên sau chiến tranh, cùng nhau tái thiết, dựng xây. Quảng Nam - Đà Nẵng thuở đó tuy nghèo, nhưng giàu lòng tự trọng, nghĩa đồng bào. Từ công trình thủy lợi Khe Tân, hồ Phú Ninh, đến cảng Tiên Sa, khu công nghiệp Hòa Khánh, tất cả đều là sản phẩm của tinh thần đoàn kết không phân biệt vùng miền.

Chia để phát triển

Năm 1997, Quốc hội khóa IX, kỳ họp thứ 10 đã thông qua nghị quyết chia tách tỉnh Quảng Nam - Đà Nẵng thành thành phố Đà Nẵng và tỉnh Quảng Nam. Sự kiện này, lúc bấy giờ, không ít người dân băn khoăn, thậm chí lo lắng: Liệu tách ra rồi có lạc mất nhau không? Liệu Quảng Nam, với nền tảng kinh tế còn yếu, có trụ vững được không khi thiếu đi “ngọn cờ đầu” Đà Nẵng? Còn Đà Nẵng, thành phố khi ấy đang trong giai đoạn chuyển mình, liệu có đứng vững khi phải gánh vác trọng trách một mình trên con đường đô thị hóa?

Nhưng rồi, thời gian đã trả lời: Việc chia tách là một quyết định chiến lược sáng suốt: để cùng phát triển. Đó không phải là cuộc chia tay, mà là một sự khởi hành kép, nơi mỗi bên được tạo điều kiện để phát huy thế mạnh, khắc phục hạn chế, bứt phá theo cách riêng.

Với Đà Nẵng, tấm áo mới “thành phố trực thuộc Trung ương” không chỉ là một danh xưng, mà là một cơ hội lớn chưa từng có. Những năm đầu sau chia tách, trong bộn bề khó khăn, từ hạ tầng đô thị, ngân sách hạn hẹp, đến cơ chế hành chính mới mẻ, Đà Nẵng đã lựa chọn con đường đột phá: “làm trước, xin sau”, cải cách mạnh mẽ, lấy con người làm trung tâm. Những cây cầu, từ cầu Sông Hàn đến cầu Rồng, Trần Thị Lý, không chỉ là biểu tượng kiến trúc, mà còn là biểu tượng của một thành phố quyết vượt qua mọi ngăn cách để vươn ra biển lớn. Từ một đô thị trung bình, Đà Nẵng trở thành “thành phố đáng sống”, một trung tâm kinh tế - du lịch - dịch vụ hàng đầu miền Trung.

Trong khi đó, Quảng Nam lặng lẽ nhưng kiên cường bước đi bằng chính nội lực của mình. Tỉnh từng trải qua những năm đầu đầy thử thách: ngân sách eo hẹp, bộ máy hành chính non trẻ, cơ sở vật chất còn yếu kém. Thế nhưng, Quảng Nam đã dồn sức khơi dậy tiềm năng văn hóa, lịch sử, nông nghiệp, công nghiệp địa phương. Hội An, Mỹ Sơn trở thành di sản văn hóa thế giới. Điện Bàn, Chu Lai trở thành vùng kinh tế động lực. Những vùng núi nghèo như Nam Trà My, Đông Giang dần có điện, đường, trường, trạm. Một tỉnh Quảng Nam “tự lực cánh sinh” đã trỗi dậy mạnh mẽ và đầy bản lĩnh.

Dẫu mỗi bên phát triển theo cách riêng, nhưng điều kỳ diệu là, Quảng Nam và Đà Nẵng vẫn luôn song hành như hai cánh của một con chim lớn, bay về phía tương lai. Những chương trình hợp tác kinh tế, văn hóa, xã hội diễn ra liên tục, thực chất. Hạ tầng giao thông được quy hoạch kết nối liên vùng: đường ven biển Đà Nẵng - Hội An - Tam Kỳ; cao tốc Đà Nẵng - Quảng Ngãi; tuyến đường 14G từ Hòa Vang về Nam Giang... Các dự án đầu tư, phát triển du lịch, bảo vệ môi trường, phòng chống thiên tai… đều có sự phối hợp chặt chẽ giữa hai địa phương.

Cũng chính từ sự chia tách này, mà hai địa phương đã dần định vị được vai trò bổ sung cho nhau trong một chỉnh thể phát triển vùng. Đà Nẵng giữ vai trò đầu tàu đô thị hóa, trung tâm dịch vụ, logistics, giáo dục, y tế; còn Quảng Nam là bệ đỡ về không gian mở rộng, về nông nghiệp - công nghiệp, văn hóa di sản. Cái thế “liên kết vùng” giữa một thành phố năng động và một tỉnh giàu chiều sâu chính là tiền đề để xây dựng một tiểu vùng kinh tế phát triển bền vững ở miền Trung - Tây Nguyên.

Kiến tạo tương lai

Thời gian có thể làm đổi thay núi sông, nhưng có những dòng chảy không bao giờ cạn, đó là nghĩa tình giữa Quảng Nam và Đà Nẵng. Câu chuyện nghĩa tình ấy không chỉ tồn tại trong quan hệ làm ăn, mà còn thể hiện sâu sắc qua từng mùa thiên tai, bão lũ.

Khi bão Damrey hay Noru tàn phá vùng núi cao Nam Trà My, Tây Giang, các đoàn công tác từ Đà Nẵng vượt dốc, vượt suối tiếp cận từng thôn làng để cứu trợ, chữa bệnh, dựng lại trường lớp. Khi Đà Nẵng trải qua đại dịch COVID-19 khốc liệt, bao đoàn xe từ Quảng Nam âm thầm tiếp lương thực, thuốc men, cả những lời động viên “răng rứa, ráng lên nghe Đà Nẵng!”, “Tặng Đà Nẵng thương yêu, ráng khỏe nghen!”. Những câu nói giản dị ấy, nếu ai từng nghe, sẽ hiểu rõ thế nào là “thương nhau như ruột thịt”.

Trong trái tim của người Đà Nẵng, có dòng Vu Gia, Thu Bồn đỏ nặng phù sa từ thượng nguồn Quảng Nam. Trong nếp sống của người Quảng Nam, có dáng vóc hiện đại, dứt khoát của thành phố bên sông Hàn, như một người anh đi trước. Và trong tâm hồn của cả hai, có một miền thương mang tên nghĩa đồng hương, là nơi gốc rễ không bị thời gian hay ranh giới làm lu mờ.

Những năm gần đây, từ nhu cầu phát triển liên vùng đến bài toán sinh thái, kinh tế, xã hội, người ta càng nhìn rõ hơn một điều: Quảng Nam và Đà Nẵng không chỉ cần nhau về tình, mà còn cần nhau về lý. Sự “về lại với nhau” ấy không phải là nhập tỉnh như xưa, mà là trở lại trong chiến lược, trong phối hợp, trong đồng thuận và cùng tiến.

Khu vực đô thị mở rộng phía nam Đà Nẵng và bắc Quảng Nam đang từng ngày cho thấy một hình mẫu hợp tác mới: không gò bó bởi ranh giới địa lý, mà gắn kết bởi tầm nhìn vùng. Dự án tàu điện kết nối Đà Nẵng - Hội An, tuyến đường ven biển xuyên suốt, dự án khơi thông sông Cổ Cò, sự phối hợp về quản lý, bảo vệ nguồn nước, phòng chống thiên tai, liên kết du lịch... tất cả đều đang thắp lên niềm tin rằng: hai anh em ruột thịt về lại bên nhau, một cách tự nhiên, sâu sắc và bền lâu hơn trước kia.

Quảng Nam và Đà Nẵng đã “về chung một nhà”, mang tên thành phố Đà Nẵng. “Về chung một nhà” để tạo ra một mô hình mới và không gian phát triển mới: cùng nhau, trên nền tảng nghĩa tình cũ và những định hướng, kiến tạo phát triển tương lai, trở thành một cực tăng trưởng của đất nước trong kỷ nguyên mới, kỷ nguyên vươn mình của dân tộc.