Góc phố, đời người

Neo lại phận người…

Khoảng 7 giờ tối, ngã tư Phan Bội Châu - Trần Quý Cáp (phường Bàn Thạch, thành phố Đà Nẵng) sáng choang đèn. Tôi dừng mua trứng vịt lộn, ghé mắt vào chiếc xe đẩy với mủng thúng, rau răm, ghế nhựa nhỏ… thấy Tin đang mở sách học bài.

Tin học lớp 5, ốm nhom, theo phụ mẹ dọn hàng. Mẹ Tin mở lời: “Dẫn theo để nhắc thằng nhỏ học bài chuẩn bị thi học kỳ. Nhà tôi phía trong hẻm đối diện. Ngày xưa chỗ này chỉ là quốc lộ chạy ngang với đồng vắng. Từ khi Tam Kỳ thành tỉnh lỵ năm 1997, phố cứ rứa rộng dần ra. Xe trứng vịt lộn cũng ngót chừng ấy năm mà nuôi cả nhà”.

Tin học chung lớp với con gái tôi. Bữa họp phụ huynh đầu năm, cuối năm, chị lật đật đến điểm danh rồi đi. “Cho kịp bữa phụ quán cơm” - chị nói. Tôi không hiểu từ đâu tạo nên sức lực cho người đàn bà ấy dẻo dai đến thế, khi cuộc mưu sinh xoay vần từ sáng đến quá khuya. Chỉ có góc phố rót gió mùa hè và mưa dầm mùa đông chứng kiến cuộc bán buôn của một người mẹ. Và Tin, biết đâu mươi năm nữa thành mái hiên che cho mẹ tuổi mây trời.

Những câu chuyện nơi ngã ba ngã tư luôn làm người nghe xúc động, kể cả day dứt. Như mẹ Tin, chọn thức cùng phố để tránh những cuộc rượu của chồng. Chị bảo may còn nhà chị gái gần bên, có chỗ ngủ nhờ khi không thể về nhà.

Tôi lại nhớ đến chị Bé bán mỳ Quảng ở góc phố Phan Bội Châu. Gánh mỳ từ hồi mẹ chồng đỏ lửa mười mấy năm trước, nay giao lại cho con dâu. Nhà chị cũng nằm trong hẻm phố, sáng sớm lại đẩy xe mỳ ra vỉa hè.

“Mặt bằng” gắn với xe mỳ chị Bé là trước nhà của vợ chồng bác sĩ. Những thương mến từ vỉa hè cứ thế dậy lên, tự nhiên mà sâu sắc. Tôi đồ rằng một sớm mai nào đó gia chủ mở cửa mà vắng tiếng nhộn nhịp bán mua hẳn sẽ cảm giác thiếu điều thân thuộc. “Năm nay con bé lên lớp 12, học giỏi. Ráng làm kiếm ít đồng khi con bé ra trường rồi nghỉ bớt”.

Chị nói “nghỉ bớt” là bởi ngoài bán mỳ buổi sáng, những bữa chiều mưa hay mùa đông, chị lại nhóm bếp nơi vỉa hè bán bánh xèo. Bánh giòn rụm. Đắt khách. Tiếng đổ bánh “xèo, xèo”, khói bốc lên thơm cả miền ký ức. Có lẽ những gánh hàng rong, vỉa hè cũng đã góp phần làm nên đời sống của cư dân phố thị. Sẽ chẳng có miền nhớ nào mọc lên nếu cây hoài niệm không được ươm trồng, từ trong đời sống, bình dị mà sâu sắc.

Ở phố mà… nhớ phố

Tôi vẫn còn nhớ như in chia sẻ của nhà văn Nguyên Ngọc về nỗi nhớ phố trong “Chiến trường những năm ấy sống và viết”: “Thị xã như một cái làng và cũng như trong một cái làng, người ta quen biết nhau, thân thuộc nhau hết, gần như họ đều là họ hàng của nhau. Tập kết ra Bắc có lần nhớ quê, buồn tình tôi ngồi vẩn vơ vẽ lại cái bản đồ thị xã tuổi nhỏ của tôi. Không phải vẽ từng đường phố đâu, mà vẽ từng nhà, hết nhà ông nào thì đến nhà bà nào, rồi đến một cái giếng, một cái chùa… Có lẽ không thị xã nào ở nước ta nhiều chùa như thế. Hội An của tôi là vậy đó”.

Mấy ngày qua, nhiều cán bộ từ Tam Kỳ ra Đà Nẵng làm việc. Ngồi vỉa hè một quán cà phê góc phố, ngó ra đường cũng dễ gặp người quen. Vào một quán cơm niêu, nhiều người tay bắt mặt mừng “ủa cũng ra Đà Nẵng hả”.

Phố nơi tôi ở nhỏ như cái thị xã trong ký ức của nhà văn Nguyên Ngọc. Ngó quanh đâu cũng là chỗ thân tình. Chị Châu Kim công tác tại một cơ quan nhà nước, từ quê nhà gốc rạ cắm rễ Tam Kỳ ngót hai mươi năm, nay lại bắt đầu chặng đường công chức ở phố cách Tam Kỳ... 70 cây số.

Ngày rời đi, bức ảnh chụp vội qua cửa kính xe mờ nhòe: “Xin chào tạm biệt, cảm ơn tất cả ân tình mình nhận được trong hai mươi năm qua!”. Khi được hỏi ở chốn nhộn nhịp có nhớ Tam Kỳ, chị Kim nói: “Nhớ, quá nhớ. Là góc quán Nam đường Trần Quý Cáp nhâm nhi cà phê mỗi sớm mai. Là quán mỳ Quảng Thy, quán cơm bình dân cá nục kho keo, cá ngừ kho ớt xanh, thịt heo luộc mắm cái, cá chuồn chiên nén nghệ hay kho mít non cà chua xanh hết sẩy… Mùa nào thức nấy, đi là nhớ”.

Tôi ngang phố trưa nắng chang chang. Xe cà phê muối nép dưới bóng cây si ngã tư Trưng Nữ Vương thỉnh thoảng khách ghé mua mang đi. Văn hóa cà phê ở phố nhỏ là góc quán quen, gọi cà phê sữa thơm lừng, nói dăm câu với người bạn học cũ rồi đi làm. Những câu chuyện không đầu không cuối mà vắt qua ngày tháng, gắn kết đời người. Tiếng nhạc Trịnh phát ra từ chiếc loa nhỏ chủ xe cà phê vỉa hè vặn vừa đủ thanh âm “Ở trọ”: “Tôi nay ở trọ trần gian/ Trăm năm về chốn xa xăm cuối trời...”.

Và với thành phố nào cũng là ở trọ trần gian. Tôi đã ở trọ trong lòng phố nhỏ, ân tình, thương mến, đi qua những phận mỏng mà không buồn tênh. Bởi từ hẻm phố tỏa ra chi chít hoài niệm, đan kết thành vùng ký ức; để ai sống đủ lâu đều gọi tên: Quê nhà…